Het in kaart brengen van de armoedeproblematiek van zelfstandigen is moeilijk. Economische evoluties, overheidsoptreden, tegenslagen of misbruik door derden kunnen oorzaak zijn van armoede onder (ex)-zelfstandigen. Zelfstandigen vinden ook moeilijk hun weg naar het OCMW en veel maatschappelijk werkers zijn niet vertrouwd met hun problematiek.

Cijfers

Er bestaat veel onderzoek over armoede in het algemeen maar niet over armoede onder zelfstandige ondernemers. Omdat zelfstandigen verschillende beroepen kunnen uitoefenen bemoeilijkt het in kaart brengen van de armoedeproblematiek. De laatste jaren duiken er schoorvoetend publicaties en cijfers op, die aantonen dat armoede onder (ex-)zelfstandige ondernemers helaas geen fictie is en een miskende probleemgroep vormen. Er is ook geen onderzoek beschikbaar over de impact van bijvoorbeeld de toegang tot welzijnsvoorzieningen (algemeen welzijnswerk, bijzondere jeugdbijstand, geestelijke gezondheidszorg, gehandicaptenzorg, Kind en Gezin, ouderenzorg,…) terwijl aanwezigheid en toegankelijkheid van deze voorzieningen belangrijk is voor hun bestaanszekerheid.

Oorzaken

Zelfstandige ondernemers kunnen in armoede raken door

  • economische evoluties: economische terugval, toenemende concurrentie en ongunstige omstandigheden in de sector
  • het optreden van de overheid: hoge belastingdruk, aanslepende open bare werken, het zwakke sociaal statuut van de zelfstandige, interesten op BTW- en belastingachterstallen die hoger oplopen dan de eigenlijke schuld,…
  • tegenslagen (ongevallen, wanbetalers,…)
  • persoonsgebonden oorzaken (ontoereikende beheerskennis, slechte relatie met de zakenpartner, onbezonnen en naïef zakendoen, echtscheidingen, gezondheidsproblemen)
  • misbruik door derden (nalatigheid van de boekhouder, pesterijen van (ex-)werknemers, misleidende informatie van de overdrager aan de overnemer van de zaak, …)

Hulpverlening voor zelfstandigen

Zelfstandigen vinden moeilijk hun weg naar het OCMW, ze zijn geneigd pas hulp te vragen op het laatste moment wanneer ze reeds tal van ernstige problemen hebben, en veel maatschappelijk werkers zijn niet vertrouwd met hun problematiek. Hierdoor zouden sommige OCMW’s voorwaarden opleggen ten aanzien van zelfstandigen die niet wettig zijn en hulp weigeren te verlenen wanneer ze vaststellen dat zelfstandigen over een onroerend goed beschikken. In werkelijkheid moeten de zelfstandigen niet zelden een lening afbetalen waarvan het bedrag vrij goed overeenstemt met de prijs van de huur voor een woning of een appartement. Meer en meer OCMW’s raken er zich wel van bewust dat ze de hulpverlening voor zelfstandigen beter dienen uit te bouwen.

In de pers

Wegwijs voor zelfstandigen en het OCMW (POD Maatschappelijke integratie, augustus 2020)