Mensen in armoede kunnen goed prioriteiten leggen: zo komen hun kinderen en het betalen van de huishuur steeds op de eerste plaats. Ze geven ook geld uit aan zaken die niet nodig zijn omdat te veel zelfcontrole er soms voor zorgt dat ze hun zelfbeheersing kwijt zijn. Mensen in armoede besteden een opmerkelijk groter deel van hun inkomen aan het vervullen van hun fysieke behoeften (huisvesting, voeding, gezondheid & kleding) en opvallend minder aan vervoer, recreatie en cultuur of horeca.

Prioriteiten

Onderzoek naar overlevingsstrategieën van mensen met een beperkt inkomen leert dat gezinnen in armoede juist wel prioriteiten stellen. Zo komen hun kinderen steevast op de eerste plaats en schuiven ouders hun eigen behoeften aan de kant om hun kinderen te kunnen geven wat andere kinderen krijgen. Ouders uit arme gezinnen stellen bijvoorbeeld vaak hun eigen medische kosten uit om met hun kinderen naar de dokter te kunnen gaan, ze slaan een of meerdere maaltijden over om hun kinderen drie maaltijden te kunnen voorschotelen, ze kopen tweedehandskleding voor zichzelf en vaker nieuwe kleding voor de kinderen of ze zetten de verwarming af als de kinderen naar school zijn of slapen. Ook het prioritair betalen van de huishuur kenmerkt het uitgavenpatroon van gezinnen in armoede. Het niet betalen van de huur of lening heeft immers zware consequenties. Door deze kosten eerst te betalen vermijden arme gezinnen dat ze op straat belanden. Langs de andere kant, wanneer mensen te veel zelfcontrole aan de dag moeten leggen, zijn ze soms ook hun zelfbeheersing kwijt. Van armoede kan je niet vrij nemen en de constante financiële stress en bezorgdheid om het einde van de maand te halen maken het leven zwaar. Dit verklaart waarom ook arme mensen geld uitgeven aan zaken die niet nodig of ongezond zijn, zoals sigaretten.

Uitgaven

Vergeleken met meer begoede gezinnen (25% rijkste gezinnen) hebben lage-inkomensgezinnen (25% armste gezinnen) in 2014 de helft of minder uitgegeven aan een smartphone, een televisietoestel, alcohol of huisdieren. Voor sigaretten liggen de uitgaven op dezelfde hoogte en voor tabak liggen ze 2,5 keer hoger. De budgetten van gezinnen in armoede en de referentiebudgetten (budget dat gezinnen minimaal nodig hebben om volwaardig aan de samenleving te kunnen deelnemen, met voorwaarde dat ze in een goede gezondheid verkeren) hebben een andere samenstelling dan het budget van een gemiddeld gezin. Deze laatsten besteden een opmerkelijk kleiner deel van hun inkomen aan het vervullen van hun fysieke behoeften (huisvesting, voeding, gezondheid & kleding) en opvallend meer aan vervoer, recreatie en cultuur of horeca.

Flatscreen

Een TV is een manier om toegang te krijgen tot informatie, het is een raam op de wereld. Bovendien is het een belangrijke vorm van ontspanning. Dikke TV’s worden niet meer verzekerd omwille van brandgevaar en een flatscreen verbruikt minder.

Smartphone

Een smartphone is vooral voor kinderen belangrijk: hiermee kunnen ze op internet en dat is nodig voor school. Ze krijgen hun taken via het internet en het is een middel om niet uitgesloten te worden want iedereen heeft een smartphone. Mensen verkiezen om verschillende redenen een smartphone boven een laptop of computer: het is mobiel, je kan vaak op internet via gratis hotspots, als het stuk is kan je gewoon naar de winkel gaan, de aankoop is minder duur en niet iedereen heeft het geld voor een maandelijks internetabonnement dat noodzakelijk is bij een computer.

Sigaretten en alcohol

Roken en drinken zijn vaak een coping mechanisme om met problemen om te gaan. Maar daarnaast is het ook een vorm van sociaal contact.

Huisdieren
Het hebben van huisdieren doorbreekt voor een deel het sociaal isolement van een persoon in armoede, het geeft liefde en zorgt voor afleiding. Een dier oordeelt niet. Mensen in armoede verzorgen hun hond of huisdier in het algemeen erg goed, vaak zelfs beter dan een gemiddeld gezin.

Bijdrage door Storms, Cornelis en Van Thielen

In de pers

Hoe gaat het nu met Dylan, na zijn aangrijpende getuigenis over armoede? “Later ga ik misschien wel in de politiek” (VRT NWS, 24 september 2020)